معدن از دولت، کار از مردم، درامد از طالبان

  گروه طالبان روزانه دو نیم میلیون افغانی از موترهای باربری معادن ذغال سنگ ولسوالی دره صوف ولایت سمنگان باج می گیرند. یافته های مرکزی خبرنگاری تحقیقی پیک نشان می دهد که روزانه بیش و کم ۵۰۰ تا ۶۰۰ موتر باربری در مسیر معادن ذغال‎سنگ دره‎ صوف سمنگان تا مارکیت ذغال بلخ و دیگر ولایت‎های هم‎جوار، هرکدام ۴ تا ۵ هزار افغانی به افراد مسلح طالبان و ۵۰ تا ۵۰۰ افغانی به نیروهای دولتی، باج می‎پردازند که این رقم به دونیم میلیون افغانی در روز، بیش‎از ۷۰ میلیون افغانی در ماه و بیش‎تر از ۸۰۰ میلیون افغانی در سال به خزانه‎ گروه طالبان می‎رسد. پول‎هایی‎که به‎گفته‎ رییس شورای ولایتی سمنگان در کشتن نیروهای دولتی و افراد ملکی به‎مصرف می‎رسد. 

میان‌گین اخاذی نیروهای امنیتی از رانندگان موترهای باربری ذغال نیز، روزانه کم‌ازکم به دوصدهزار افغانی می‌رسد. اما مقام‌های امنیتی و محلی در ولایت سمنگان، این‎مقدار اخاذی را تأیید نمی‌کنند.

ذبیح‎الله مجاهد؛ سخن‎گوی گروه طالبان در تماس‎های مکرر تلفونی و انترنتی دراین باره پاسخ نداده؛ اما یکی از فرماندهان محلی گروه طالبان در ولایت سمنگان با حفظ هویت خود، گردآوری محصول گمرکی از موترهای ذغال را در این ولایت پذیرفته و گفته است:

«این پول‌ها توسط افرادی جمع‎آوری می‌شود که همه‌ شان از ولایت‌های قندهار و زابل و ارزگان هستند و طالبان محلی دراین پول‌ها هیچ سهمی ندارند.»

شماری از راننده‎های موترهای باربری ذغال در ولایت سمنگان با نشان دادن پارچه‎ محصول دارای مُهرونشان امارت اسلامی، گفته اند:

«مجبوراستیم ۴ تا ۵ هزار افغانی به طالبان‎هم باج بدهیم، وگرنه هم خود ما و هم موتر ماره آتش می‎زنند.»

به گفته جمال‎الدین ۳۵ ساله؛ راننده‎ موتر کاماز باربری که در هفته سه تا چهار بار در این مسیر رفت‎وآمد دارد، نه تنها طالبان، حتا برخی از نیروهای امنیتی نیز ۵۰ تا ۵۰۰ افغانی از ما اخاذی می‎کنند و درصورت پرداخت نکردن پول، ساعت‎ها ما را توقف اجباری می دهند.

او چندین راننده‎ای را گواه بوده که از پرداختن باج به‌افراد مسلح طالبان سرکشی کرده و یا چانه‎زنی کرده‎اند، اما شماری تا ۵۰ هزار و ۱۰۰هزاردالر جریمه‎ نقدی شده و تعدادی حتا سر بریده شده‎اند. بربنیاد گزارش‌ها، پیش‌از این‌هم در ماه حمل سال روان خورشیدی، افراد مسلح طالبان بیش‌از ۶۰ موتر باربری ذغال‌سنگ را در منطقه‌ کوتل ریگ روستای بابوغه‌ ولسوالی دره‌ صوف، گروگان گرفته بودند.

 برخی‌از اعضای شورای ولایتی سمنگان می گویند، این گروگان‌گیری به‌هدف به‌دست آوردن پول و بلندبردنِ باج از راننده‌ها بوده‌است. چنان‌که پیش ازآن ماهانه هفت هزار افغانی از هر موتر می‌گرفتند و حالا، چهارهزار افغانی روزمره می‌گیرند.  

یک ماه پیش‎هم، شماری از رانندگان و نمایندگان شرکت‎های باربری خصوصی و معدن‎کاران ذغال دره‎ صوف ولایت سمنگان در یک گردهم‎آیی اعتراض‎آمیز، ادعا کردند که افراد مسلح طالبان چندین راننده را همراه با موترهای‎شان در بدل یک‎صدهزار دالر به گروگان گرفته‎اند.

شورای ولایتی سمنگان نیز، تأیید می‌کند که این وضعیت در یک سال پسین، بدتر از پیش است و کم‎توجهی نیروهای امنیتی را در امر تامین امنیت معادن و مسیر انتقال ذغال‎سنگ به بازارهای کشور، انتقاد می‎کند.

محمد امین دره‌ صوفی؛ عضو شورای ولایتی سمنگان، می‌گوید که باوجود چندین پوسته‌ نیروهای امنیتی در مسیر ولسوالی دره‌ صوف تا بلخ؛ گروه طالبان براین مسیر تسلط دارد و همه‌روزه در مناطق بازار چیچل، خشک دره، کوتل ریگی و ولسوالی کشندی مربوط ولایت بلخ، از هر راننده باج می‌گیرند و درصورت ن‌پرداختن، حتا محکمه‌ صحرایی می‌کنند.

به‌گفته‌ آقای دره‌ صوفی، برخی‌از نیروهای امنیتی نیز در این مسیر از موترهای باربری ذغال، اخاذی می‌کنند و بارها چنین شکایت‌هایی ازسوی رانندهگان را دریافت کرده‌اند.

حاجی راز محمد؛ رییس شورای ولایتی سمنگان‎هم می‎پذیرد که افراد مسلح طالبان از هر راننده موتر ذغال‎سنگ ۴ تا ۵ هزار افغانی باج می‎گیرند و این‎همه پول‎ها در کشتن نیروهای امنیتی به‎مصرف می‎رسد. او هم‎چنان، نیروهای امنیتی و مقام‎های محلی را در تامین امنیت این مسیر برای رفت‎وآمد مصوون مردم، مسوول و پاسخ‎گو خوانده و از ناتوانی نیروهای قول‎اردوی ۲۰۹ شاهین، انتقاد می‎کند.   

سخن‌گوی والی سمنگان نیز، تأکید می‌کند که چندین بار از حکومت مرکزی خواسته‌اند تا یک قطعه‌ ویژه‌ امنیتی سه‌صدنفری را برای تأمین امنیت معادن و شاهراه دره‌ صوف توظیف کنند؛ اما تااکنون به‌این خواست آن‌ها رسیدگی نشده‌است.

سخن‌گوی وزارت معادن اما دراین باره چیزی نمی‌گوید و موضوع را به وزارت مالیه، سکتور خصوصی و نهادهای امنیتی پاس می‌دهد.

مسوولان قول‎اردوی۲۰۹ شاهین درشمال کشور، این‎همه گفته‎ها را رد نمی‎کنند و حاکمیت، باج‎گیری و گروگان‎گیری طالبان را نیز در مسیر دره‎ صوف می‎پذیرند. حنیف رضایی؛ سخن‎گوی قول‎اردوی ۲۰۹ شاهین می‎گوید:

«بلی ما تایید می‎کنیم که طالبان در مسیر دره‎ صوف، چک‎پاینت‎های بازرسی دارند و همه‌روزه از موترهای ذغال باج‌گیری می‌کنند؛ اما درجریان عملیات‌هایی که داریم، شاهد یک تغییر مثبت دراین منطقه خواهیم بود.»

آقای رضایی می‌افزاید که براساس همین شکایت‌ها و تقاضاهای مردم، همین‌اکنون شش عملیات نیروهای ارتش در مناطق مختلف ولایت‌های بلخ، جوزجان، سرپُل و سمنگان جریان دارد و در آینده‌ نزدیک، دره‌ صوف سمنگان نیز، از تصرف و تسلط طالبان بیرون خواهد شد.

وعده‌هایی‎که برخی دیگر از نمایندگان مردم در شورای ملی کشور، به‌دیده‌ شک نگریسته و مسوولان امنیتی را در تأمین امنیت مسیر دره‌ صوف، به ناتوانی و کم‌کاری متهم می‌کنند.

صیفوره نیازی؛ عضو مجلس نمایندگان درحالی‌که از هیچ فرد یا گروهی نام نمی‌برَد، می‌گوید که بدون حمایت حلقه‌های ویژه در درون دولت، احزاب سیاسی و بزرگان محلی، اخاذی و باج‌گیری از مردم، ممکن شده نمی‌تواند.  

به‌گفته‌ رییس شورای ولایتی سمنگان، هم‌اکنون بیش‌وکم پنج‌هزار نفر در بیش‌از یک‌هزار صوف ذغال سنگ، مصروف استخراج بی‌رویه، غیرقانونی و غیرمعیاری هستند و هیچ‌گونه تدابیر ایمنی لازم دراین معادن وجود ندارد. چنان‌که بربنیاد گزارش‌های برخی رسانه‌های داخلی، نبود تدابیر ایمنی در استخراج ذغال‌سنگ، ده‌ها تن از کارگران معدن را به‌کام مرگ فرستاده‌است.

این عضو شورای ولایتی سمنگان می‌افزاید که همه‌ساله از آغاز فصل زمستان، حفاری و استخراج خودسرانه در معادن ذغال‌سنگ این ولایت افزایش می‌یابد و این وضعیت، همچنان میزان عواید و درامدهای قانونی و غیرقانونی از معادن ذغال‌سنگ را نیز بالا می‌برَد.

همه‎ساله دراین موسم سال تقاضای ذغال در بازارهای کشور بالا می‎رود و هم‎زمان باآن، مزد روزانه‎ کارگر و معدن‎کار نیز از ۶۰۰و۸۰۰ تا ۱۰۰۰و۱۲۰۰ افغانی و حتا کرایه یک مرکب از ۳۰۰ به ۵۰۰ افغانی افزایش می‎یابد.

این‎که عواید روزانه‎ دولت از محصول استخراج ذغال‎سنگ معادن این ولایت، چه‎مقدار افزایش و کاهشی دربر داشته؛ رییس معادن ولایت سمنگان، جزییاتی به‎دست نمی‎دهد و می‎گوید که اجازه‎ گفت‎وگو با رسانه‎ها را ندارد و تنها سخن‎گوی مقام ولایت پاسخ‎گوست.

محمد صدیق عزیزی؛ سخن‎گوی مقام ولایت سمنگان‎هم، اجازه نداشتن سایر مقام‎های محلی این ولایت را با رسانه‎ها پذیرفته، می‎گوید: «طالبان، نه‎تنها از موترهای ذغال محصول گمرکی می‎گیرند، حتا از برخی ترازوهای تناژبلند دراین مسیر هم، ماهانه یک‎صدهزار افغانی باج می‎گیرند.»

آقای عزیزی درباره‌ عواید معادن ذغال‌سنگ دره‌ صوف و چگونه‌گی استخراج قانونی و غیرقانونی ذغال چیزی نمی‌گوید؛ اما پیش ازاین به رسانه‌ها گفته‌است که درسال گذشته کم‌ازکم دونیم میلیارد افغانی از درکِ عواید معادن ذغال‌سنگ دره‌ صوف به‌خزانه‌ دولت واریز شده و این رقم، ۲۵ درصد افزایش را در مقایسه با یک سال پیش ازآن دربر داشته‌است.

بربنیاد معلومات منابع رسمی، ذغال‌سنگ معادن دره‌ صوف ولایت سمنگان، باظرفیت بیش‌از ۱۵۰ میلیون تُن ذغال از بالاترین کیفیت در مقایسه با سایر معادن ذغال‌سنگ در سراسر کشور برخوردار بوده که نه‌تنها برای گرم کردنِ خانه‌های مردم، بل‌که در داش‌های خشت‌پزی، آهن‌گری و کارخانه‌های ذوب آهن نیزبه مصرف می رسد.