کچالو فروش بهتر از وطن فروش؛ احساسات در مقابل منطق

مقدمه

در روزهای اخیر، صحبت‎های حشمت غنی احمدزی واکنش‎های متفاوتی را میان مردم در رسانه‎های اجتماعی و رسانه‎‌های همگانی به همراه داشته است. این نخستین‎‌بار نیست که برخی از شخصیت‎های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در مقابل پرسش‎های گردانندگان رسانه‎های همگانی، واکنش‎های احساساتی و بحث‎برانگیزی از خود به نمایش می‎گذارند. چندی قبل آقای ستانکزی به مصاحبه‎کننده گفت که هرکس به محمد اشرف غنی گپ منفی بزند، دهنش را پاره می‎کنم. داکتر نعیم وردک به استاد جلال شرابی خطاب کرد و در مقابل استاد جلال هم به او گوساله. جنرال مبین به تاجیکان در حالت احساساتی، کولابی و تاجیکستانی و جنرال طاقت به اقوام غیر پشتون حرامی خطاب نمودند. محمد اشرف غنی نیز از جمله این افراد است که در هر سخن‎رانی، احساساتی می‎شد. معمولاً این گونه واکنش‎ها می‎تواند ناشی از عوامل مختلف باشد.

برخی دیگر از چهره‎ها و فعالان مدنی در رسانه‎های اجتماعی در مقابل گفتۀ حشمت غنی احمدزی که به خبرنگاران کچالو فروش خطاب نمود، از خود واکنش نشان داده و گفته اند که کچالو فروش بهتر است از وطن فروش. بیان این سخنان ناشی از احساسات عاطفی، علایق درون فرهنگی، هورمونی و در اکثر موارد، کوتاهی آنها در مقابل پرسش‎های مطرح شده توسط مصاحبه‎کنندگاه رسانه‎ای است. باور به این است که هرگاه عقل و منطقی انسانی پاسخی برای پرسش خبرنگار نداشته باشد، انسان دست به بروز احساسات خود برای طفره رفتن از روند اصلی مصاحبه می‎زند و از خود واکنش منفی نشان می‎دهد. پس پرسش اینجا مطرح می‎شود که چرا بعضی کارشناسان در مقابل پرسش‎‌های خبرنگاران از خود واکنش‎های احساسی و غیر منطقی ارائه می‎دارند؟ عوامل واکنش‎های احساساتی در مقابل پرسش‎های خبرنگاران در وسایل ارتباط همگانی چیست؟ به عنوان یک خبرنگار، چگونه می‎توان واکنش‎های احساساتی و عاطفی افراد در وسایل ارتباط همگانی را مدیریت کرد؟

احساس

در واقع، احساس پدیدۀ پیچیده‎ای است که از مسائل روزمره فرد نشأت می‎گیرد و بر تصمیم‎های او تاثیر می‎گذارد. برخوردهای احساسی در برقراری ارتباط از اهمیت زیادی برخوردار است. احساس از لحاظ عصب شناسی، واکنش‎های بیولوژیکی هستند که در برابر تغییرات یا محرکات اتفاق می‎افتند که تقریباً بین انسان‎ها مشترک یا فراشخصیتی است. احساساتی بودن یک تجربه عاطفی است که در تمامی انسان‎ها با شدت کم و زیاد وجود دارد و میزان آن وابسته به قضاوت ذهنی افراد می‎باشد. محرک‎های احساسی رویدادهای بیرونی هستند که باعث واکنش خودکار احساسی و جسمی در انسان می‎شود. این موارد می‎توانند از حالت‎های خفیف شروع تا وضعیت آسیب‎زا پیش روند.

دلایل بروز احساسات

شرایط جسمی و روانی متعددی باعث بروز احساسات به ویژه برخوردهای منفی می‎شوند. از استرس گرفته تا تغییرات هورمونی و برخی دلایل دیگر باعث بروز احساسات ما می‎گردند. ممکن است برخوردهای احساساتی ناشی از اختلال و استرس پس از سانحه یا واقعه‎ای باشد؛ به عبارت دیگر، ممکن است ناشی از داشتن سابقه تروما در انسان باشد که در حال حاضر فرد با آن روبرو است و واکنش‎های عاطفی و غیرمتناسب با شرایط را بروز می‎دهد. مثلاً، پس از سقوط نظام جمهوریت در افغانستان به دست طالبان، نزدیکان آقای غنی مانند حشمت غنی احمدزی، در مقابل رسانه‎های همگانی از خود واکنش منفی و احساساتی بروز می‎دهند. دلیل این واکنش، داشتن سابقه روبرو شدن حشمت غنی، جنرال مبین و ... با پرسش‎های خبرنگاران بوده است و با بروز چنین احساسات باعث فرار شان از مسوولیت‎پذیری و ارائه پاسخ مناسب شده است.

دلیل دیگر بروز احساسات، تغییرات هورمونی؛ به ویژه تغییرات شدید و ناگهانی در افراد است. هنجارهای اجتماعی و فرهنگی و علایق قومی و نژادی نیز می‎توانند در بروز احساسات بیش از حد، اثر داشته باشند. در واقع، نوع فرهنگ جامعه، روابط اجتماعی و معاشرت‎ افراد بر نحوه قضاوت درباره احساسات خود و دیگران اثرگذار است. به عنوان مثال، برای حشمت غنی احمدزی؛ فردی که خود زمانی از جمله منتقدان سرسخت محمد اشرف غنی بود، به دلیل علایق قومی، خانوادگی و عاطفی تحمل نقد دیگران را نسبت به برادرش ندارد. یکی از دیگر از عوامل واکنش‎های احساساتی، مشکلات روانی متعددی است که فرد در گذشته یا حال با آن روبرو است. به عنوان مثال، افسردگی افراد منجر به غم و انده و عصبانیت می‎شود. حتا ممکن است ناشی از ترس یا واکنش بیشتر باشد. مثلاً، وقتی خبرنگار از فردی پرسشی را مطرح می‎کند، فرد به دلیل ترس و افسردگی که دارد، از خود واکنش منفی نشان می‎دهد. معمولاً مردان در این موارد، بیشتر از زنان به ابراز خشم می‎پردازند. به عنوان مثال، حشمت غنی احمدزی به خبرنگار می‎گوید که به دلیل این چنین پرسش‎های بی معنی و غیر مسلکی همه خبرنگاران فرار کردند و یا کچالو فروش شدند.

مورد دیگری که احساسات افراد غیر قابل کنترول می‎شود، مشکلات مربوط به سلامت جسمی انسان است. در واقع، مشکلات جسمی در تغییرات خلقی افراد اثرگذار اند. حشمت غنی احمدزی، نه تنها خودش؛ بلکه برادرش محمد اشرف غنی نیز با مشکلات جسمی و روانی و برخوردهای احساساتی دست و گریبان بود. هنگامی که مشکلات جسمی و روانی فرد بیشتر شد، زوال عقل با نام بیماری فراموشی، تروما و پیشانی گیجگاهی دچار تغییرات خلقی شدید خواهند شد. به همین دلیل است که فرد از خود رفتارهای پرخاش‎گرانه و احساساتی شدیدی به نمایش می‎گذارد و منجر به بروز رفتارهای نامناسبی می‎شود. مثلاً؛ آقای ستانکزی به خبرنگار و کارشناس پهلوی خود می‎گوید که هرکس به اشرف غنی چیزی گفت یا توهین کرد، دهنش را پاره می‎کنم. همچنان، برخوردهای احساساتی که استاد جلال و داکتر نعیم وردک در رسانه‎ همگانی از خود به نمایش گذاشتند.

ممکن است واکنش‎های احساسی افراد، ناشی از خشونت روانی پنهان در او باشد. در واقع، احساسات پدیدۀ است که باعث سوء استفاده روانی می‎شود. مثلاً؛ بروز احساسات حشمت غنی احمدزی در مقابل پرسش خبرنگار باعث گردیده تا خبرنگار از مطرح نمودن پرسش اصلی خود صرف نظر کرده و از او معذرت‎ بخواهد. ممکن است فرد در مقابل پرسش خبرنگار، پاسخ مناسب و منطقی نداشته باشد و اقدام به واکنش‎های احساساتی کند. در واقع، این واکنش طبیعی و متداول در برابر استرسی است که فرد نسبت به پرسش خبرنگار دارد.

راه حل برای خبرنگاران

در واقع، مدیریت احساسات برای هر فرد مهم است. این مهم در حرفه خبرنگاری از اهمیت به سزایی برخوردار است. خبرنگار و یا مصاحبه‎کننده باید آگاهی کامل از ویژگی‎های شخصیتی مصاحبه‎شونده داشته باشد تا بتواند در مواردی که از خود واکنش منفی و رفتار احساسی نشان می‎دهد، قابل کنترول و مدیریت باشد. خبرنگار با آگاهی از رویدادها و اطلاعات مرتبط به موضوع و همچنان داشتن مهارت‌های خلق پرسش‎های متعدد و منطقی می‎تواند مانع طفره روی مصاحبه‎شونده و برخوردهای احساسی او شود. خبرنگار کوشش نهایی خود را به خرج دهد تا مصاحبه را موفقانه و مثبت انجام دهد تا به اهداف اصلی مصاحبه دست‎یابد.

در اکثر موارد، خبرنگاران زیر تاثیر برخوردهای احساساتی مصاحبه‎شوندگان می‎روند. برخی به این باورند که احساسات منفی موجب سرکوب بروز خلاقیت می‎شوند؛ اما علم مدیریت و خلاقیت می‎گوید که احساسات موجب جرقه‎زدن خلق یک دیدگاه و مفهوم جدید نیز می‎شود. بنابراین، خبرنگار می‎تواند از برخوردهای احساساتی مصاحبه‎شوندگان بیشترین بهره را ببرد؛ زیرا مصاحبه‎شونده زمانی احساساتی می‎شود که نسبت به پرسش مصاحبه‎کننده بی‎پاسخ بماند. پس لازم است تا برخوردهای احساساتی افراد را با نگرش مثبت به نفع مصاحبه خویش اتمام داد. خبرنگار باید عیب‎ها و نواقص مصاحبه‎های خود را دریابد. به باور نورمن ای. روزنتال، در تفکر و تأمل دریافتم که ارزش‎مندترین درس‎هایی که آموخته‎ام، از سختی‎ها، شکست‎ها و عیب‎هایی بدست آمده که مجبور بودم با آنها مقابله کنم و آنها را بپذیرم.

در اکثر موارد، به جای اینکه مصاحبه‎شونده به خاطر ابراز برخورد احساساتی خویش شرم‎سار باشد، مصاحبه‎کننده این عمل را انجام می‎دهد. مثلاً خبرنگار تلویزیون افغانستان انترنشنل از خجالتی و اخلاق از حشمت غنی احمدزی معذرت می‎خواهد. به باور برنه براون، شرم کشنده است و من فکر می‎کنم ما در آن غرق شده‎ایم. در اکثر موارد خبرنگاران نسبت به مصاحبه و اهداف مصاحبه شان خوش‎بین اند؛ در حالی که بدبینی می‎تواند باعث افزایش بهره‎وری شود. آدام گرانت به این باور است، بدبین‎‌های تدافعی به همان اندازۀ خوش‎بین‎های استراتیژیک، در طیف گسترده‎ای از کارها، عملکرد خوبی دارند. جولی نورم به این باور است، قدرت در تفکر منفی نهفته است. او می‎نویسد: ابتدا از خود پرسیدم که چگونه افراد با وجود بدبینی‎شان، می‎توانند چنین عملکرد خوبی داشته باشند. پس از مدت کوتاهی متوجه شدم که آنها به دلیل بدبینی‎شان، عملکرد خوبی داشتند؛ زیرا تفکر منفی آنها، نگرانی را به عمل تبدیل می‎کند.

در برخی از موارد نیاز می‎رود تا خبرنگار خود نیز به گونه عمدی برخورد احساساتی داشته باشد تا بتواند حرف‎ها و اطلاعاتی را از عمق قلب مصاحبه‎ شونده بیرون آورد. لوری دشن می‎نویسد، پس از اینکه متوجه می‎شوید لزوما دیگران همه چیزهایی که شما تصور می‎کنید خواهان آن هستید را ندارند، گام منطقی بعدی این است که بفهمید آنچه می‎خواهید، واقعا چیست و شما به چه چیزی حسادت می‎کنید؟ خبرنگار باید به این مقوله متوجه باشد که باید چیزی را از دست بدهد تا چیز دیگری بدست بیاورد. لین هیوز می‎گوید، از دست دادن والدین در جوانی به او آموخت که قدردان موهبت‎های کوچک و بزرگی باشد که از تمام روابط موجود در زندگی‎اش ناشی شده اند. در نهایت داشتن افکار و احساسات منفی نسبت به مصاحبه ‎شونده می‎تواند باعث پرورش آگاهی و رسیدن به اهداف مصاحبه ‎کننده شود.